Batı birey ve burjuvanın vatanı. Doğu cemaat ve zenginin. Batı burjuvazisi cemaat halinde sindiremediği zümreleri “bireyleştirerek” ehlileştirdi, kapitalizm için zararsız “yurttaşlar” haline getirdi. Türedi Doğu Burjuvazisi ne bireyleşebildi ne cemaat dinamizminden yararlanabildi. Japonlar, sancılı bir bireyleşmeyi cemaat yapısıyla uzlaştırma arayışına girdiler. Böylece hem bireyleşme ve burjuvalaşma gerçekleşti hem cemaatleşme dönüşerek devam etti. Modern Japonya’da her şirket bir cemaattir. Büyük ortaklarla tepe yöneticileri bireyleşip burjuvalaşanlar, diğerleri bireyleştirilip itaatkar yurttaş kılınanlar. Diğer bütün toplumlarda sonuçsuz bir temrin oldu bu süreç. Batı’ya uyanlar da “kaybetti”, uymayanlar da. Belki hem uymak, hem uymamak gerekiyor. Ama nasıl?