Bu kitap öznenin ahlâkî açıdan kendisini inşa etmesini konu edinmektedir. Elbette ki böyle bir inşayı gerçekleştirmek de onu ele almak da zordur. Çünkü öznenin ahlâkî bir yaşam biçimini edinmesini izah etmek için; beslenme, cinsellik, arzu, öfke ve düşünmek gibi insanı özne kılan bir çok etken hakkında düşünmek ve bu etkenlerin ilişki ağını ve çevreyle olan ilişkisini çözümlemek gerekmektedir. Dahası özneyle barışık olan bir yaşam biçimini sıradanlaştıran birtakım kendilik pratikleri örnekleri ortaya koymak gerekmektedir.Doğa ve Öznellik bu sorunu IX. yüzyıl düşünürü Câhız’ın eserleri ve düşünceleri üzerinden tartışmaktadır. Genellikle hayat hakkında yazan Câhız, şarkıcı cariyelerin hâlet-i rûhiyelerini, mizansenlerin meziyetini, cebinden bir şey verirken iç çekişmesi yaşayan cimrileri, körleri ve topalları, konuşmanın erdemini, müziğin katkısını ve daha pek çok farklı yönde hayata dokunan konuları yazmıştır. Câhız, hayatta gösterdiğimiz tüm davranışların, dahası korkaklık, cesaret ve kıskançlık gibi ahlâkî durumların; doğamızın derinliklerinde yer alan cinsellik ve beslenme eğilimlerinden kaynaklandığını düşünmektedir.İslâm ahlâk felsefesinin ilk eserlerini yazmış olmasına rağmen Câhız’ın bu yönü pek dikkate alınmamıştır. Câhız’ın ahlâk düşüncesini ele alan ilk eserlerden olan bu çalışmada klasik metinler güncel bir yoruma tabi tutulmakta olup fizik, insanın doğası, zihinsel durumlar ve bilgi gibi birçok konunun ahlâkla ilişkisi kurulmaktadır.
Eser çok kaliteli bir eser. Başlığıktaki öznellik kelimesini şahsiyet karakter olarak anlayabilirsinz. Arapçada “şahsiyyet” gibi. “Şahsiyyet” hem karakter hem de kişisel anlamına geliyor. Yazar da Câhız’ın ahlak felsefesinin Platoncu ahlak felsefesinde olduğunun aksine indirgemeci değil öznel bir ahlak anlayışının dolayısıyla kişilik-şahsiyet anlayışının olduğunu savunmaktadır. Kısaca Yazar, Cahız’ın felsefesinde tabiat ve öznellik-karakter ilişkisini inceliyor.
Zaten Câhız literatürünün bizatihi azlığı yanında Câhız’ın ahlak görüşlerine ait literatür hiç yok gibi. Bu anlamda kitap çok nadide ve biricik bir eser.
Yazar, Cahız’ın ahlak felsefesini, O’nun eserlerinden yola çıkarak kimi zaman alıntılarla okuyuca sunmaktadır. İnsanın doğası gereği sahip olduğu temel eğilimlerin yadsınmaması gerektiği, onların ahlakın oluşumunda etkisinin öneminden bahsetmektedir. Şehvet-akıl ilişkisi bağlamında -birinin eksikliği birinin fazlalığı veya denge durumu gibi- insanın ahlakını derecelendirmektedir. İnsanın gayesinin mutluluk değil sevinç olduğunu belirtir. Bu noktada insanın gayesi ile şükür kavramını bağlar. Platon ve Aristoteles gibi filozofların görüşleri ile de zaman zaman kıyaslamalar yaparak Cahız’ın onlardan ayrıldığı yönleri vurgulamaktadır. Ayrıca Cahız’ın düşüncesinde insanın ikinci doğasını kazanması için neler yapması gerektiğine dair açıklamalara da yer verilmektedir. Ahlak felsefesi alanında yazılmış olan bu eserin dili gayet açık ve anlaşılırdır.
Kitap Yorumları - (4 Yorum)
Cahız hakkında yapılan kaliteli tek çalışma diyebiliriz.
Türkçe’de Cahız üzerine yapılan ilk ciddi çalışma.
Eser çok kaliteli bir eser. Başlığıktaki öznellik kelimesini şahsiyet karakter olarak anlayabilirsinz. Arapçada “şahsiyyet” gibi. “Şahsiyyet” hem karakter hem de kişisel anlamına geliyor. Yazar da Câhız’ın ahlak felsefesinin Platoncu ahlak felsefesinde olduğunun aksine indirgemeci değil öznel bir ahlak anlayışının dolayısıyla kişilik-şahsiyet anlayışının olduğunu savunmaktadır. Kısaca Yazar, Cahız’ın felsefesinde tabiat ve öznellik-karakter ilişkisini inceliyor.
Zaten Câhız literatürünün bizatihi azlığı yanında Câhız’ın ahlak görüşlerine ait literatür hiç yok gibi. Bu anlamda kitap çok nadide ve biricik bir eser.
Yazar, Cahız’ın ahlak felsefesini, O’nun eserlerinden yola çıkarak kimi zaman alıntılarla okuyuca sunmaktadır. İnsanın doğası gereği sahip olduğu temel eğilimlerin yadsınmaması gerektiği, onların ahlakın oluşumunda etkisinin öneminden bahsetmektedir. Şehvet-akıl ilişkisi bağlamında -birinin eksikliği birinin fazlalığı veya denge durumu gibi- insanın ahlakını derecelendirmektedir. İnsanın gayesinin mutluluk değil sevinç olduğunu belirtir. Bu noktada insanın gayesi ile şükür kavramını bağlar. Platon ve Aristoteles gibi filozofların görüşleri ile de zaman zaman kıyaslamalar yaparak Cahız’ın onlardan ayrıldığı yönleri vurgulamaktadır. Ayrıca Cahız’ın düşüncesinde insanın ikinci doğasını kazanması için neler yapması gerektiğine dair açıklamalara da yer verilmektedir. Ahlak felsefesi alanında yazılmış olan bu eserin dili gayet açık ve anlaşılırdır.