Karabağ, Azerbaycan’ın orta - batısında büyük bir bölgedir. Kuzey - güney yönünde Kür ile Aras ırmakları arasında, doğu - batı yönünde Gökçegöl’le Kür ile Aras ırmaklarının birleştikleri nokta arasında, yaklaşık olarak 200 kilometre eninde, 200 kilometre boyunda, dağlık ve ova bölümlerinden meydana gelir. Ruslar 1923’te çoğunlukla Türklerin oturduğu bu bölgenin dağlık kısmını ova kısmından ayırarak tamamen Azerbaycan toprakları içinde Dağlık (Yukarı) Karabağ Ermeni özerk cumhuriyetini kurmuşlardır. Bu uygulama emperyalizmin iyi bilinen parçala-yönet ve sorunlu bölge bırakma siyasetlerinin sarsıcı bir örneğidir.Karabağ ve Azerbaycan coğrafyası 395’lerden itibaren Türklerin ilgi dairesinde olmuştur. Hun, Akhun, Bulgar, Sabar, Barsil, Avar, Hazar, Kuman - Kıpçak Türkleri yüzyıllar boyunca bu coğrafyada yerleşmiş, kök salmıştır. Bölge Selçüklü Türklerinin takviyesiyle tamamen bir Türk yurdu haline gelmiştir.Oğuzların Afşar boyundan olan Nadir Şah, 1736’da Safili (Safevi) hanedanına son vermiş, İran’ı egemenliği altında birleştirmek istemiş, fakat 1747’de öldürülmüştür. Nadir Şahın ölümünden sonra İran’a bağlı Kuzey ve Güney Azerbaycan’da bir çok hanlık (beylik) kurulmuştur. Bunlardan biri de Karabağ hanlığıdır.Hanlık 1747’de Penah Ali Cavanşir tarafından kurulmuş, 1805’te Rus himayesine girmiş, 1828’deki Türkmençayı antlaşmasıyla Rusya’ya ilhak edilmiştir.Kısaca Karabağ Hanlığı Tarihi adını taşıyan elinizdeki kitap, Ahmed Cavanşir Bey tarafından 1883’te Şuşa’da Rusça kaleme alınmıştır. Ahmed Cavanşir Bey, hanlığın kurucusu Penah Ali Cavanşir’in soyundandır. 2 Mart 1828’de Şuşa ilçesinin Kebirli bucağının Kehrizli köyünde doğmuş, 9 Ocak 1903’te ölmüştür.Eser 1961’de Enver B. Şükürzade tarafından Azerbaycan Türkçesine çevrilip bastırılmıştır. Yusuf Gedikli tarafından Türkiye Türkçesine aktarılarak 1990, 1993, 2010 tarihlerinde yayınlanmıştır.Yapıt Karabağ hanlığının kurulması, 1797’de Ağa Mehmed Şah Kaçar’ın Şuşa’ya girmesi ve öldürülmesi, 1805’te hanlığın Rus himayesine alınması hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Kitap Yorumları - (1 Yorum)
Karabağ tarihi hakkında iyi bir çalşma olmuş